هبه (فقه)هبه یکی از اقسام عقود می باشد. ۱ - تعریف هبه«هبه» عبارت است از خارج ساختن مال از ملک خود و به ملک دیگری در آوردن آن به طور رایگان و آن قراردادی است که به ایجاب و قبول احتیاج دارد، به هر لفظی که مقصود را برساند. ۲ - ارکان هبهبه هبه کننده «واهب»، به هبه شده «موهوبٌ له» و به مال مورد هبه «عین موهوبه» گفته میشود. ۳ - شرط صحّت هبهدر صحت هبه، شرط است که قبض و اقباض انجام گرفته باشد. بنابراین، اگر پس از عقد هبه و پیش از قبض و اقباض، واهب یا موهوبٌ له بمیرد، عقد هبه به هم میخورد و مال به واهب یا وارثان او بر میگردد. ۴ - قصد قربت در هبهدر هبه، قصد قربت شرط نیست، ولی اگر به قصد تقرب به خدا باشد بهتر و ثوابش بیشتر است. ۵ - نوع عقد هبههبه از عقدهای جایز است؛ یعنی هر گاه «واهب» خواست، میتواند آن را به هم بزند و هدیه خود را پس بگیرد، مگر در مواردی که استثناء شده است و در زیر می‌آید. ۶ - موارد عدم جواز برهم زدن هبه۱- هبه معوّض باشد؛ یعنی موهوب له نیز در مقابل هدیه واهب، چیزی به او بدهد، چه با شرط قبلی باشد و چه بدون شرط (هبه معوّضه). ۲- بین واهب و موهوب له خویشاوندی نسبی باشد. ۳- واهب در هبه خود قصد تقرّب به خدا کرده باشد (در این صورت نیز هبه معوّض میشود؛ چون عوض هبه خود را در واقع، از خدا گرفته است). ۴- عین موهوبه با تصرف موهوب له یا غیر آن از بین نرفته باشد. ۵- موهوب له در عین موهوبه تغییر اساسی داده باشد؛ از قبیل فروش یا هبه به دیگری، بریدن پارچه، آرد کردن گندم و مانند آن. ۶- یکی از طرفین هبه (واهب و موهوب له) بمیرد. ۷ - حکم پس گرفتن هبهدر مواردی که پس گرفتن هبه جایز است، باز هم بهتر است که واهب آن را پس نگیرد؛ زیرا پس گرفتن هدیه بین مردم کاری نامطلوب شمرده میشود و در روایتی از پیامبر اکرم صلوات الله علیه نقل شده که فرمودند: «مَنْ رَجَعَ فی هِبَتِهِ فَهُوَ کَالرَّاجِعِ فی قَیْئِهِ؛ کسی که هدیه خود را پس بگیرد مانند کسی است که چیزی را که قی کرده دوباره بخورد.» ۸ - پانویس۹ - منبعکتاب آشنایی با ابواب فقه، ص۹۶-۹۷. |